Historia
Prehistoria i
starożytność
Pierwsze ślady bytności ludzi na terenie dzisiejszej Wielkopolski pochodzą
sprzed około 11 tysięcy lat p.n.e. z okolic Wschowy. Są to groty oraz ostrza
łowców reniferów reprezentujących kultura ahrensburską. Prawdopodobnie ludzie
ci, trudniący się łowiectwem, zbieractwem i rybołówstwem przebywali na terenach
Wielkopolski jedynie w sezonie letnim, zaś zimą wędrując na południe. Około
tysiąca lat później pojawili się przedstawiciele innej zbieracko-łowieckiej
kultury łowców reniferów zwanej świderską, której podstawę.
W kolejnej fazie, około 8000 lat p.n.e., pojawili się ludzie reprezentujący
kulturę komornicką, a po nich kulturę janisławicką. Obie te kultury należały do
tak zwanej grupy "myśliwych z psem". Z czasów kultury janisławickiej pochodzą
znaleziska Smolnie Wielkim oraz obozowisko odkryte w dolinie Głównej na
poznańskim Janikowie. Pojawiali się również okazjonalnie przedstawiciele kultur
zbieracko-łowieckich z terenu dzisiejszych północnych Niemiec (pozostawili po
sobie ślady obozowiska na Komandorii w dolinie Cybiny).
Na przełomie V i IV tysiąclecia p.n.e. półkoczownicze ludy zbieracko-łowieckie
zastąpiły względnie osiadłe ludy rolnicze, stosujące metodę wypaleniskową. Były
to ludy kultury ceramiki wstęgowej, początkowo rytej (osada na Szelągu), a
następnie kłutej (osady na Dębcu). Ludność ta przybyła na tereny Wielkopolski
przez Śląsk i Bramę Morawską z obszarów leżących w dolinie Dunaju. Ślady ich
bytności odnaleziono między innymi na zachód od Konina i na Pałukach. Nie jest
pewne, czy przedstawiciele tych kultur wywędrowali, zostali wyparci bądź
wchłonięci przez następną falę osadników reprezentującą kulturę pucharów
lejkowatych, która pojawiła się na tych terenach około 3500 roku p.n.e. W
młodszym neolicie zastąpiła ją kultura amfor kulistych, której przedstawiciele
zajmowali się głównie pasterstwem. Ludzie ci pozostawili po sobie resztki
obozowisk w dolinach Warty i Bogdanki. W tym samym czasie tereny na wchód od
Warty odwiedzali przedstawiciele niżej rozwiniętej kultury ceramiki
dołkowo-grzebykowej, którzy przybywali z północnego wschodu.
Około 2200 lat p.n.e. zaczęły pojawiać się grupy reprezentujące kultury ceramiki
sznurowej, które przez niektórych badaczy uznawane są za pierwszą falę ludności
o pochodzeniu indoeuropejskim. W początkach epoki brązu Wielkopolska znalazła
się na północnym skraju obszaru objętego kulturą unietycką (z tego okresu
pozostały groby na poznańskim wzgórzu św. Wojciecha), której centrum znajdowało
się na terenie dzisiejszych Czech. Około 1500 roku p.n.e. miejscowa ludność
zaczęła prezentować kulturę pounietycką, zwaną też kulturą przedłużycką.
W XIII w. p.n.e. na te ziemie przybyli Wenedowie, reprezentujący kulturę
łużycką, a dokładniej zachodniołużycką. Niektórzy uważają, że była to ludność
blisko spokrewniona z dzisiejszymi Słowianami, inni identyfikują ich z Ilirami
bądź Dakami. Była to pierwsza na tych terenach kultura epoki żelaza. Nie powstał
co prawda żaden duży ośrodek hutniczy, jednak żelazo pozyskiwano na terenie
całego regionu z rud darniowych. Do najbardziej znanych stanowisk tej kultury
należy osada w Biskupinie. Około roku 500 p.n.e. miała miejsce pokojowa
penetracja tych ziem przez północny, zamieszkujący dzisiejsze Pomorze Gdańskie,
odłam Wenetów reprezentujących kulturę pomorską. W ciągu około 100-150 lat obie
grupy Wenetów zasymilowały się. W tym czasie w Wielkopolsce wytworzył się szlak
handlowy łączący Półwysep Apeniński z ujściem Wisły (w przebiegu odpowiadał on
rzymskiemu szlakowi bursztynowemu).
W IV w. p.n.e. tereny Wielkopolski zostały spustoszone przez najazdy
mieszkających na południu Sigynnów, będących odłamem Scytów. Jednocześnie ze
wschodu przybyła fala reprezentujących słabiej rozwiniętą kulturę
wschodniołużycką (być może spokrewnionych ze Słowianami) Neurów. Istnieją
hipotezy, że w rzeczywistości współdziałali oni ze Scytami. Nowi przybysze co
prawda zdominowali dotychczasowych mieszkańców, lecz przejęli od nich sporo z
ich kultury, łącząc ją z elementami własnymi. W ten sposób wykształciła się
miejscowa odmiana kultury grobów kloszowych. W III w. p.n.e. zamarła wymiana z
południem kontynentu, a poszczególne grupy etniczne zlały się ze sobą.
Około roku 125 p.n.e. pod wpływem kultury przemieszczających się przez Kujawy i
Śląsk Celtów oraz wpływów rzymskich wykształciła się w dorzeczu Warty i Wisły
kultura przeworska.
Kolejne wieki cechuje istnienie szlaku bursztynowego łączącego Rzym z
południowym Bałtykiem. Docierały nim, głównie do wschodniej Wielkopolski, wpływy
Rzymskie. W III i w. p.n.e. ze wschodu na zachód przez południową Wielkopolskę i
Kujawy wędrowali Celtowie zaś z północy na południe wzdłuż szlaku bursztynowego
różne plemiona germańskie (Skirowie i Bastarnowie w III w. p.n.e., Goci i
Gepidowie oraz Burgundowie w III w. n.e.).
Średniowiecze
Handel zamarł w V wieku, kiedy to trwały najazdy Hunów. Wówczas ziemie
Wielkopolski zdominował system drobnoplemienny. Obszar Wielkopolski
zamieszkiwały już wówczas wg niektórych historyków najprawdopodobniej plemiona
słowiańskie takie jak Serbów[4][5]. W VIII wieku Serbowie przenieśli się na
zachód, nad Łabę, a dorzecze Warty zajął zachodni odłam Polan. Z nimi wiąże się
powstanie nowego grodu na Ostrowie Tumskim, Gnieźnie, Ostrowie Lednickim czy
Gieczu. Na początku X wieku władzę nad grodami plemiennymi Polan przejęli
Piastowie.
Wielkopolska stanowiła centrum polityczne kraju do 1031 roku, gdy region
spustoszyła reakcja pogańska oraz najazd Brzetysława I w 1038 roku.
W XIII wieku nastąpiła silna ekspansja Brandenburczyków na zachodnie granice
Wielkopolski. Zajęli oni Ziemię Lubuską oraz kasztelanię santocką. Jednocześnie
zajęli tereny na pograniczu Wielkopolski i Pomorza Zachodniego. W wyniku tych
działań powstała Nowa Marchia. Silna polityka kolonizacyjna powiązana z
tworzeniem nowych miast (np. Landsberg - dzisiejszy Gorzów Wlkp.) i osad
wiejskich, doprowadziła z czasem do całkowitej germanizacji zajętych terenów
Dzieje nowożytne
Do końca XVIII wieku składała się z dwóch województw: poznańskiego i kaliskiego.
Województwo poznańskie obejmowało powiaty kościański, poznański, wałecki i
wschowski, kaliskie - powiaty gnieźnieński, kaliski, kcyński, koniński,
nakielski i pyzdrski. Sejmik wielkopolski zbierał się w Środzie, sejmik
generalny, do którego oprócz Wielkopolski należały województwa sieradzkie,
łęczyckie, rawskie, płockie i Kujawy zbierał się w Kole. Podczas niemieckiej
okupacji nazwa tego regionu brzmiała "Warthegau" - czyli Kraj Warty.
Historyczną stolicą Wielkopolski jest Pozna
|
